Behalve het gewenste effect kan dit middel bijwerkingen geven. De kans op deze bijwerkingen hangt af van uw eigen gevoeligheid voor deze bijwerkingen, de hoeveelheid cortison die u gebruikt en de duur van de behandeling.

Als u cortison gebruikt omdat uw bijnieren zelf geen of onvoldoende bijnierschorshormoon aanmaken, zult u alleen last van bijwerkingen hebben als de dosering niet goed is ingesteld.

Bij ziekte, een medische ingreep of ernstige psychische stress, heeft u meer bijnierschorshormoon nodig. Als de dosis dan niet wordt verhoogd, dan krijgt u klachten van cortisoltekort (Addison-crisis).

• 'Addison crisis'. Dit kenmerkt zich door gebrek aan eetlust, duizeligheid, misselijkheid (wee gevoel in de maagstreek), braken, krampende buikpijn en diarree, vaak gepaard gaande met koorts, slaperigheid, sufheid en zwakte, tot verschijnselen als extreme vermoeidheid.
• Vochttekort. U merkt dit aan een droge huid en slijmvliezen, een lage bloeddruk en vaak diepliggende ogen. Heel belangrijk is dan om de bloeddruk te laten meten!
  
  U zult dan snel het tekort moeten aanvullen met het slikken van extra cortison. Of wanneer dat niet mogelijk is met een noodinjectie. Het is ook verstandig bij een beginnende crisis direct de specialist te waarschuwen.

Soms, meteen vanaf het begin van de behandeling

• Maag- of darmklachten. De maag- en darmwand kunnen gevoeliger zijn, waardoor eerder maag- en darmzweren ontstaan. Overleg voor gebruik met uw arts als u recent een maag- of darmzweer heeft gehad of die nu nog heeft. Eventueel kan uw arts een maagzuurbeschermend middel voorschrijven.

Zelden

• Omdat bijnierschorshormonen de aanmaak en afbraak van koolhydraten beïnvloeden, kunnen bij mensen die daarvoor gevoelig zijn, verschijnselen van diabetes (suikerziekte) ontstaan. Ze merken dit doordat zij veel dorst krijgen en veel moeten plassen. Dit kan vooral optreden bij mensen boven de 75 jaar. Mensen met diabetes kunnen tijdens de behandeling meer insuline of bloedsuikerverlagende tabletten nodig hebben. Meet extra vaak uw bloedglucosegehalte.
• Mensen met de spierziekte myasthenia gravis kunnen extra last van hun aandoening krijgen. Overleg hierover met uw arts.
• Stoornissen in het hartritme. U kunt een licht verhoogd risico op hartritmestoornissen hebben.

Soms, bij te veel cortison in het bloed

• Tijdelijke veranderingen in gevoel en stemming, die per persoon kunnen verschillen. Men kan energieker, prikkelbaar, rusteloos, angstig of agressief worden, maar ook neerslachtig, futloos of vermoeid. Overleg voor gebruik met uw arts als u depressief bent of hiervoor wordt behandeld. Mocht u veel last hebben van stemmingsveranderingen, vraag dan uw arts om advies. Mogelijk kan de dosering enigszins worden verlaagd.
• Slecht genezende wonden en meer kans op infecties met bacteriën, virussen of schimmels. Start de behandeling niet, als het enigszins kan, als u last heeft van aandoeningen die zijn veroorzaakt door infecties van bacteriën, schimmels of virussen. Als de infectie uit de hand loopt, heeft u dat niet in de gaten, omdat bijnierschorshormonen ontstekingsverschijnselen, zoals roodheid en zwelling, tegengaan. Mocht een infectie tijdens het gebruik optreden, bespreek dan met de arts wat u moet doen. Neem in elk geval contact op bij plotseling opkomende ontstekingen, bij ontstekingen in of rond het oog en bij een ontstekingen waarvan u weet of vermoedt dat deze door een virus is veroorzaakt.
  • Overleg met uw arts als u gevaccineerd moet worden, bijvoorbeeld tegen tropische ziekten. Mogelijk reageert uw lichaam onvoldoende op de inenting.
  • Raadpleeg uw arts als u een wond heeft die slecht geneest.

Als maandenlang een te grote hoeveelheid cortison in het bloed is

• Sommige mensen worden dikker door de veranderde opbouw en afbraak van vet, door een toename van de eetlust en door het vasthouden van vocht. Het is vaak nodig de eetgewoontes aan te passen om het gewicht op peil te houden. Een diëtist kan u daarbij helpen. Vraag uw huisarts om een verwijzing.
• Regelmatig krijgen mensen een opgezwollen gezicht. Dit is voor velen een belangrijk nadeel van de behandeling. Het is niet altijd mooi en terwijl het niet goed met hen gaat, zien zij er voor hun omgeving juist `welvarend` uit.
• Dunne huid, waardoor het de onderliggende weefsels minder goed beschermt. Hierdoor kunt u eerder last krijgen van blauwe plekken en streepvormige littekens (striae).
• Andere effecten op de huid zijn dat wonden minder goed en minder snel genezen en dat er een verhoogde kans is op acne (jeugdpuistjes) en overmatige haargroei, vooral in het gezicht.

Als jarenlang regelmatig een te grote hoeveelheid cortison in het bloed is, kunt u last krijgen van:

• Verlies van botweefsel (osteoporose). De botten worden dan brozer, waardoor deze eerder breken. Te veel cortison versterkt het natuurlijke afbraakproces van de botten, waardoor broze botten ontstaan. Het is daarom belangrijk tijdens het gebruik van cortison voldoende kalk te gebruiken (in de vorm van zuivelproducten of eventueel als tabletten). Ook lichaamsbeweging is noodzakelijk voor een actieve opbouw van de botten.

Zeer zelden

• Als u aan psoriasis lijdt: u kunt meer last krijgen van deze aandoening als u stopt met dit medicijn. Neem contact op met uw arts als u last heeft van rode schilferende of glanzende plekken op de huid, beschadigingen van de huid, jeuk, putjes in de nagels en gewrichtsklachten.

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek of in de bijsluiter.

Vraag uw arts ook om een duidelijke instructie op papier. De dosering bij dit middel is vaak ingewikkeld, omdat het afhankelijk is van uw persoonlijke situatie. Bij een verblijf op grote hoogte (gebergte) is bijvoorbeeld soms een hogere dosering nodig.

Hoe?
Sommige mensen vinden dat de tabletten een onplezierige bittere smaak hebben. Wanneer dit is toegestaan, kunt u de tabletten innemen met een lepel vla of yoghurt. Eventueel kunt u uw arts vragen een recept te schrijven voor gelatinecapsules, die de apotheek voor u kan maken. Zo'n capsule kunt u in zijn geheel inslikken, waarna hij in de maag oplost. Verwerking in een capsule kan ook prettig zijn als u erg veel tabletten in één keer moet slikken.

Wanneer

Bij vervanging van eigen bijnierschorshormoon

U moet cortison meestal in 2 keer innemen. Tweederde van de hoeveelheid in de ochtend en eenderde laat in de middag. Soms in 3 keer. Neem de ochtend dosis zo vroeg mogelijk in. Blijf eventueel daarna nog enige tijd in bed om 'op gang te komen'.

Soms adviseert de arts een ander schema, bijvoorbeeld een dosis vlak voor het slapengaan (bij het adrenogenitaal syndroom).

Verder zult u extra cortison moeten gebruiken in situaties van ziekte, stress, een medische ingreep of inspanning. Als u de situatie voorziet (bijvoorbeeld een examen of het laten verwijderen van een moedervlek), kunt u het beste vooraf extra cortison innemen.

Hoe lang?
Bij ziektes waarbij het lichaam zelf geen of onvoldoende bijnierschorshormoon aanmaakt, moet u dit middel levenslang gebruiken.

De vergeten dosis moet u alsnog zo snel mogelijk innemen.

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Ontstekingsremmende pijnstillers, zoals acetylsalicylzuur, diclofenac, ibuprofen en naproxen. Ontstekingsremmende pijnstillers hebben als bijwerking maag- en darmzweren. Cortison kan de kans op deze bijwerking verhogen. Zo nodig kan uw arts u bij deze combinatie een maagbeschermend middel voorschrijven. De pijnstiller paracetamol heeft deze bijwerking niet. Deze kunt u wel veilig gebruiken.
• Vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR), gelekoortsvaccin en BCG-vaccin. Cortison vermindert de werkzaamheid van deze vaccins en kan de kans op bijwerkingen ervan verhogen. Overleg hierover met uw arts.
• Middelen onder andere gebruikt bij epilepsie die een van de volgende bestanddelen bevatten: carbamazepine, fenobarbital, fenytoïne of primidon en het middel tegen tuberculose rifampicine. Deze middelen kunnen de hoeveelheid cortison in het bloed verlagen. Bij stoppen, verhogen ze juist de hoeveelheid cortison. Overleg hierover met uw arts of apotheker. Dus ook als u met een van deze middelen gaat stoppen.

Zwangerschap
Ter vervanging van een tekort aan bijnierschorshormoon kunt u dit middel veilig gebruiken, mits de dosering goed is ingesteld. Raadpleeg uw arts.

Borstvoeding
Ter vervanging van een tekort aan bijnierschorshormoon kunt u dit middel veilig gebruiken, mits de dosering goed is ingesteld. Raadpleeg uw arts.

Bij ziektes waarbij het lichaam zelf geen of onvoldoende bijnierschorshormonen aanmaakt, zal de bijnierschors niet of nauwelijks meer op gang komen. U moet dit middel daarom levenslang gebruiken.

Moet u wel stoppen? En gebruikt u dit middel langer dan 3 weken achter elkaar? Bouw dan langzaam af, in overleg met uw arts. Als u niet langzaam afbouwt kunt u last krijgen van ernstige ziekteverschijnselen, zoals diarree, misselijkheid, zwakte en vermoeidheid.

Deze ziekteverschijnselen ontstaan doordat uw eigen bijnierschors tijdens het gebruik minder hormonen aanmaakt, omdat het merkt dat er al voldoende bijnierschorshormoon in het lichaam aanwezig is. Het duurt enige weken tot soms meer dan een jaar voor de bijnierschors weer helemaal op gang is.

Cortison is sinds 1950 internationaal op de markt. In tabletten en capsules is het op recept verkrijgbaar als het merkloze Cortison.